Spoor 3 Jeugd

Meer focus op preventie en eenvoudige hulp dichtbij 

• Dit hebben we gerealiseerd in de praktijkklas op de Ambelt met dubbele begeleiding (onderwijs en jeugdhulp). Leerlingen zijn aantoonbaar meer op school, hoeven daardoor niet of minder gebruik te maken van dagopvang (jeugdhulp) en omdat leerlingen rustiger thuiskomen, kan ook daar steeds vaker met minder of lichtere ondersteuning worden volstaan. Klik hier voor praktijkvoorbeelden.
• Op het thema dyslexie hebben we de ondersteuning dichterbij gebracht, namelijk op de school zelf. De schoolbesturen hebben een plan van aanpak opgesteld voor het versterken van preventie en ondersteuning bij dyslexie, met ingang van schooljaar 2023-2024. Daarmee versterken we het onderwijs, waardoor we onnodig beroep op dyslexiezorg voorkomen. Zo blijft die beschikbaar voor leerlingen die dit het hardst nodig hebben. Deze werkwijze evalueren we in 2024. 
• Bovenstaande interventies zijn aanvullingen op bestaande initiatieven op scholen die tijdens het programma verder ontwikkeld zijn. Zoals de Ondersteuningsteams op scholen, waarin jeugd- en gezinswerkers van het Sociaal Wijkteam samenwerken met de intern begeleider of de orthopedagoog van de school. Zij kunnen samen goed beoordelen wat er speelt en dicht bij het kind of de jongere (op school, thuis of in de sociale basis) de nodige ondersteuning inzetten. Daarnaast hebben we THINK op school ontwikkeld; een succesvol programma dat leerlingen op de middelbare school helpt in hun sociaal-emotionele ontwikkeling en ze weerbaarder maakt. 
• Buiten de context van de school, maar wel dicht bij het gewone leven, hebben we de samenwerking met de huisartsen versterkt door het borgen van de inzet van jeugd- en gezinswerkers in huisartsenpraktijken. 

Doorgaande ontwikkelingslijn, aangesloten bij dagelijks leven 

• BSO+ was aanvankelijk een voorziening met buitenschoolse opvang voor kinderen die extra ondersteuning nodig hebben. De eerste verandering was dat we vanuit de gemeente alleen nog die toegevoegde hulpverlening vergoedden. Gaandeweg leerden we dat het veel vaker mogelijk is om ook deze kinderen in een reguliere kinderopvang een fijne plek te geven, zonder meerkosten. De huidige opvangorganisatie is intrinsiek gemotiveerd om ook kinderen die meer ondersteuning nodig hebben, binnen de reguliere groepen op te vangen.  
• Met het Programma Samen voor een stevige basis beoogden we een ononderbroken schoolloopbaan door tijdig ondersteuning dichtbij te bieden. Zodanig dat de eigen kracht en veerkracht van het kind, gezin, de klas of school versterkt worden, zodat het zelfoplossend vermogen en het opvoedklimaat verbeteren. Ook in dit programma speelt systemisch werken een steeds grotere rol en is een sterkere aansluiting met jongerenwerk gekomen om zwaardere zorg te voorkomen. Dit programma wordt in 2024 geëvalueerd. Klik hier voor praktijkvoorbeelden.

Hulp meer in samenhang aanbieden 

• Samen met betrokkenen uit de praktijk hebben we het Relatie- en Scheidingsteam Zwolle ontwikkeld. Dit team bestaat uit jeugd- en gezinswerkers, maatschappelijk werkers, mediators en advocaten en kan (praktisch) advies en ondersteuning geven in verschillende fasen van een relatie/scheiding. Bij relatietwijfel, maar ook wanneer mensen besluiten uit elkaar te gaan of na de scheiding. Sinds eind november 2022 kunnen inwoners terecht op een overzichtelijke website: www.zwolle.nl/relatiesenscheiden of een afspraak maken met het Relatie- en Scheidingsteam Zwolle. Door ons op tijd te richten op deze impactvolle levensgebeurtenis voorkomen we de behoefte aan andere vormen van zorg zoals jeugdzorg en kijken we breed wat er nodig is voor het gezin. Klik hier voor een praktijkvoorbeeld.
• We vinden het belangrijk dat ook in het gedwongen kader gewerkt wordt vanuit het Zwolse uitgangspunt ‘herstel van het gewone leven in het gewone leven’. Daarom zijn de jeugdbeschermingsorganisaties uitgenodigd aan te sluiten bij de proeftuin Samenspel in de wijk. Dat gebeurde door casussen in te brengen en samen met het SWT te leren vanuit de praktijk. Ervaring en kennis is met elkaar gedeeld en er heeft een evaluatie plaatsgevonden met verbeterpunten. Deze worden meegenomen bij het vervolg van de samenwerking.  
• In IJsselland werken we met diverse partijen (Raad voor de Kinderbescherming, Gecertificeerde Instellingen, Veilig Thuis en gemeenten) intensief samen aan de veiligheid van onze inwoners. We hebben een nieuwe en eenduidige werkwijze ontwikkeld die is weergegeven in een interactieve PDF voor professionals. Door deze nieuwe werkwijze bieden we meer transparantie voor ouders en jeugdigen en halen we specifieke expertise naar voren om escalatie te voorkomen. Ook bevorderen we de onderlinge samenwerking, gaan we voor inhoudelijk betere ondersteuning en verwachten we hiermee ook een kostenbesparing te realiseren op zwaardere ondersteuning. We anticiperen hiermee ook op landelijke ontwikkelingen in het kader van het Toekomstscenario jeugd- en gezinsbescherming. 

Van aanbod- en productgericht naar vraag- en resultaatgericht & normaliseren opvoeduitdagingen 

• In de proeftuin ‘Samenspel in de wijk’ ontwikkelen we samen met de inwoners, partijen in de sociale basis en jeugdzorgaanbieders een nieuwe manier van werken. Daardoor vinden jeugdigen en hun ouders de benodigde ondersteuning vaker dichtbij huis: thuis, op school en in de wijk. Het Sociaal Wijkteam heeft daarbij een sleutelrol. Enerzijds bij het samen met de sociale basis zoeken naar duurzame oplossingen voor hulpvragen van jeugdigen en hun omgeving. Anderzijds door het zo dichtbij mogelijk bieden van ondersteuning, waar nodig met behulp van een flexibele schil met specialisten. 
  Door de systemische werkwijze kijken we verder dan de jeugdige en ontstaat inzicht in de dynamiek van het aanwezige netwerk. Oplossingen worden waar mogelijk thuis en in de sociale basis gevonden. Waar nodig ondersteund door professionals van het Sociaal Wijkteam of gespecialiseerde partners. Veel diagnostiektrajecten worden voorkomen door direct te kijken wat er nodig is om met het gesignaleerde gedrag om te gaan. Opvoeduitdagingen worden genormaliseerd en per vraagstuk wordt gekeken wat er nodig is. Daarbij kijken we verder dan het beschikbare aanbod. 
• Ter versterking van de nieuwe werkwijze in de de proeftuin, hebben we ook geïnvesteerd in het vakmanschap van de professionals van het Sociaal Wijkteam. Daarom zijn alle ongeveer 60 professionals van het Sociaal Wijkteam in West en Zuid die deelnemen aan de proeftuin, getraind met de maatwerkopleiding ‘Systeem therapeutische attitude’ van de Swolsche school. Dit is een contextgerichte training, waarin professionals leren op een andere manier te kijken naar ondersteuningsvragen, patronen, hun eigen rol en die van andere belangrijke betrokkenen. Bij positieve evaluatie van de proeftuin zullen meer professionals van het Sociaal Wijkteam getraind worden.

Regionale transformatie en systeemveranderingen 

• Een intensief regionaal aanbestedingstraject voor een nieuw inkoopmodel jeugdhulp is afgerond en geïmplementeerd in 2023. In het nieuwe inkoopmodel is het aantal productcodes flink verminderd. De positie van het Sociaal Wijkteam als verbinder, regisseur en toegang tot hulp is versterkt. Zo faciliteert het inkoopmodel de beweging naar nul uithuisplaatsingen en meer ambulante inzet of kleinschalige, gezinsgerichte woonvoorzieningen als thuis blijven wonen geen optie is.  
• Om die beweging samen met de regiogemeenten en de belangrijkste aanbieders te maken, hebben we een transformatieconvenant ondertekend waarin we aanbieders kunnen aanspreken op het meebewegen in de gekozen richting. Zie ook informatienota over het Transformatieconvenant (15-2-2023). 
• We hebben met Karakter afspraken gemaakt over de inzet van Intensive Home Treatment (IHT). Deze vorm van ambulant maatwerk kan in het uiterste geval ingezet worden als alternatief voor residentiële hulp. Liever proberen we eerder tot oplossingen te komen die inzet van IHT voorkomen.  
• In de proeftuin Samenspel in de wijk is geleerd op een andere manier om te gaan met hulpvragen. Daarin bleek dat een te strak afwegingskader een risico kan zijn voor de afwegingen die gemaakt worden in de dynamische context van een ondersteuningsvraag. Niet het aanbod maar de specifieke situatie en hulpvraag van de inwoner moet centraal staan. Om de uitvoering wel een scherper kader te geven, bereiden we een gewijzigde Verordening Jeugdhulp voor, waarin we explicieter opnemen wat jeugdhulp is en wat de eigen verantwoordelijkheid van ouders is. Tevens bakenen we daarin scherper af met Passend Onderwijs, Wmo, Zorgverzekeringswet en de Wet langdurige zorg. We verwachten dit voorstel in mei 2024 aan de gemeenteraad voor te leggen. 
• Om te komen tot meer zicht, inzicht en grip op de inzet van en de uitgaven aan jeugdzorg, hebben we onze sturingsinformatie verbeterd en een dashboard jeugdzorg ingericht. In 2023 hebben we daar de eigen inzet van het Sociaal Wijkteam aan toegevoegd. Het dashboard geeft ons een beter en actueel zicht op de inzet van jeugdzorg en de uitgaven daaraan. En met behulp van het dashboard focussen we op twee essentiële bewegingen:  
  (1) Naar NUL uithuisplaatsingen en (2) Sneller hulp dichtbij (met behulp van inzet sociale basis en Sociaal Wijkteam) 

Minder schooluitval, meer participatie 

Door een andere manier van werken met Leerplicht Doorstroompunt, richten we ons meer op het voorkomen van uitval en kijken we beter naar de oorzaak van de afwezigheid. Daarmee voorkomen we in veel gevallen langdurige uitval.  

Door de ondersteuning van THINK op school (gericht op weerbaarheid en vergroten veerkracht), de Ondersteuningsteams die tijdig signaleren binnen school en daarmee zwaardere zorg voorkomen, verkleinen we de kans op uitval en vergroten we de kans op een diploma. Met meer aandacht voor dyslexie bínnen school hebben we ingezet op normalisering en hoeven kinderen minder zwaar ondersteund te worden buiten school. De praktijkklas van de Ambelt en de opvang in de reguliere buitenschoolse opvang, van kinderen die voorheen extra ondersteuning nodig hadden, kunnen meer kinderen op school en in de reguliere kinderopvang komen en blijven. 

Verhoogde veiligheid leefomgeving 

De samenwerking tussen jeugd en veiligheid is de afgelopen periode intensiever geworden. Er zijn betere werkafspraken gemaakt. Er is afgesproken om vanuit de contextgerichte werkwijze zoals ontwikkeld binnen de proeftuin Samenspel in de wijk, naar complexe casuïstiek te kijken waar veiligheidsvraagstukken een belangrijke rol spelen. Zo leren en ontwikkelen we in verbinding.  

Hoewel veiligheid altijd voorgaat, proberen we uithuisplaatsingen te voorkomen door naar het hele gezin en het netwerk te kijken bij de beoordeling wat er nodig is om de veiligheid te waarborgen. In uiterste gevallen hebben we alternatieven beschikbaar voor uithuisplaatsingen, zoals de inzet van Intensive Home Treatment (IHT). Daarnaast zijn de regionaal werkende organisaties in het gedwongen kader, betrokken bij de proeftuin Samenspel in de wijk. Dat blijven we doen om de beweging naar de voorkant te verstevigen, inzet in het gedwongen kader te voorkomen en de contextgerichte werkwijze te versterken.  

Alle medewerkers van het Sociaal wijkteam zijn getraind in het omgaan met onveilige situaties, zoals het toepassen van de meldcode en het leren signaleren en herkennen van de signalen van onveiligheid.  

Eerder passende hulp beschikbaar 

In twee wijken zijn de professionals geschoold in breder kijken naar ondersteuningsvragen, waardoor ook betere en meer duurzame oplossingen voor jeugdigen en gezinnen kunnen worden gevonden. Door meer eigen inzet van de professionals van het Sociaal Wijkteam, is ook eerder passende hulp beschikbaar. Klik hier voor een praktijkvoorbeeld.

Het lukt het Relatie- en Scheidingsteam ondersteuning te bieden die nauw aansluit bij onze inwoners. Daarmee doen we wat werkt en dragen we bij aan een vertrouwensrelatie met onze inwoners. Dat we hierin zijn geslaagd blijkt dan ook uit de evaluatie waarin ouders en jeugdigen aangeven een duidelijke meerwaarde in de hulp en ondersteuning van het team te ervaren. De meerwaarde is dat een andere aanpak wordt gehanteerd, waarbij brede integrale expertise aan de voorkant beschikbaar is. Hierdoor hoeven problemen als gevolg van stress bij scheiding minder hoog op te lopen en ervaren ouders, partners en jeugdigen meer verbinding in hun relaties. Ouders ervaren het als belangrijk dat zij deze hulp tijdig en laagdrempelig kunnen vinden, waardoor zij op tijd de stap zetten naar het zoeken van ondersteuning. Ouders vinden het prettig dat er stap voor stap aan de problemen wordt gewerkt en dat ze een beroep kunnen doen op een breed integraal werkend, interprofessioneel team.  

In juli 2022 is het eerste Parentshouse in Zwolle geopend in de wijk AA-landen. De woning heeft 4 wooneenheden, met verder gedeelde voorzieningen en is bestemd voor inwoners uit de gemeente Zwolle.  

Tijdens een scheiding valt samenwonen voor ouders soms zwaar en lopen spanningen op. Kinderen lijden hieronder. Het Parentshouse biedt rust voor ouders en kinderen tijdens een scheiding. Het biedt een plek voor één van de ouders, waar de kinderen regelmatig kunnen logeren. Ook voor een relatie-time-out biedt het Parentshouse plek.  

Tot slot zijn worden meer oplossingen in de sociale basis benut zoals beweegactiviteiten met een buurtsportcoach in plaats van de inzet van psychomotorische therapie. Daardoor kunnen kinderen en jeugdigen vaak sneller geholpen worden en dichter bij huis. 

Afname van zware zorg 

Afname van zware zorg hebben we op verschillende onderwerpen bereikt: 

• Minder zware ondersteuning dyslexie. 
• Meer gebruik van oplossingen in de sociale basis, zoals jongerenwerk, ondersteuning in groepen en sportactiviteiten in plaats van therapie. 
• Ondersteuning bij scheiding en relatieproblemen, waardoor het lukt om (langdurige) conflicten bij ouders te voorkomen of doorbreken (de-escalatie), waardoor en minder belasting is bij kinderen en zwaardere (jeugd)zorg voorkomen wordt. 
• Stevige afname van het aantal uithuisplaatsingen door de inzet van ambulante ondersteuning en meer systeemgericht werken. 

Duurzamere effecten van de hulp door betere aansluiting bij dagelijks leven 

Dat zien we vooral door het beter inzetten van het eigen netwerk en het richten op herstel van relaties in de eigen omgeving. Ook het beter in regie houden van ouders en het minder problematiseren en diagnosticeren, zorgt ervoor dat betere oplossingen gevonden worden, waar mensen zelf een bijdrage aan kunnen leveren en zelf onderdeel van zijn. 

De Praktijkklas bij de Ambelt wordt ingezet voor ca. 15 jeugdigen per schooljaar. Met ondersteuning voor dyslexie hebben we tussen 2019-2023 per jaar tussen de 106-161 leerlingen bereikt voor diagnostiek en tussen 94-140 voor behandeling. 

Het Relatie- en Scheidingsteam Zwolle is ontworpen met en vanuit de doelgroep. Het Relatie- en Scheidingsteam is voor inwoners rechtstreek bereikbaar, zowel telefonisch als per mail. Ook is de verbinding gelegd met belangrijke ‘toeleiders' zoals huisartsen en scholen. Ouders vinden het prettig dat de hulp laagdrempelig is en dat verwachtingen bij de start duidelijk omschreven kunnen worden. Sinds een jaar heeft het Relatie- en Scheidingsteam ook een inloopspreekuur.  

Omdat veel ouders zelfredzaam zijn, is in de pilotperiode een website ontwikkeld: Relaties en scheiden - Open Inwoner Zwolle. Het Relatie- en Scheidingsteam wordt goed gevonden. Inmiddels is ondersteuning geboden in zo'n 150 gezinnen. 

In de proeftuin Samenspel in de wijk zijn 179 casussen besproken, waar per casus meerdere gezinsleden bij betrokken waren. Ook waren in totaal 115 partners betrokken bij de casusbesprekingen die hebben mee geleerd. Meer dan 60 professionals van het Sociaal Wijkteam waren intensief betrokken bij dit leerproces en hebben de nieuwe werkwijze ook kunnen toepassen op hun bestaande caseload, waardoor het uiteindelijke bereik van inwoners met deze methode nog groter is. 

De oorspronkelijke besparing op jeugd is halverwege het programma bijgesteld toen ook landelijk bleek dat er onvoldoende gelden op jeugd beschikbaar waren gesteld om invulling te geven aan de taken. Er is toen landelijk tijdelijk extra geld beschikbaar gekomen op jeugd.  

In het eerste kwartaal van 2024 wordt de Proeftuin Samenspel in de wijk geëvalueerd. Alles wijst op een positieve evaluatie. In dat geval wordt de werkwijze verder gefaseerd geïmplementeerd in de andere stadsdelen bij de rest van de Wijkteams. Vanuit dit programma zijn gelden gereserveerd voor de ondersteuning van de implementatie voor 2024. 

Al in 2023 is begonnen met de implementatie van de werkwijze van de Doorbraakmethode in het Sociale Wijkteam. Een werkwijze die veel overeenkomsten heeft met de werkwijze in de proeftuin. Deze twee werkwijzen kunnen elkaar versterken (zie ook Spoor 6). 

Een betere afbakening van Jeugdhulp wordt geborgd in de aangepaste verordening Jeugdhulp die rond de zomer aan de raad wordt voorgelegd en bij goedkeuring op 1 januari 2025 in werking treedt. 

Vanwege de positieve uitkomsten van de evaluatie van het Relatie- en Scheidingsteam is de pilotfase in 2023 afgerond en is besloten de inzet per 1 januari 2024 structureel te maken en te verbreden naar alle Zwolse stadsdelen. Bij de begrotingsbehandeling 2024 zijn de benodigde middelen hiervoor structureel ter beschikking gesteld.   

Voor BSO+ geen extra financiering nodig. Doordat kinderen met een extra ondersteuningsvraag naar een reguliere opvang kunnen, is geen aparte bekostiging nodig. 

Praktijkklas Ambelt wordt vanaf 2023 bekostigd vanuit budget jeugdhulp/zorg. Er is een nieuw contract met de Ambelt gesloten voor de periode 1 januari 2024 tot 1 juli 2026.