Eikenprocessierups
De eikenprocessierups kan van half mei tot augustus voor ongemak zorgen. Aanraking met de brandharen kan klachten als jeuk, huiduitslag en irritatie aan de ogen of luchtwegen veroorzaken. Daarom kunt u de rupsen beter vermijden. De gemeente Zwolle en ROVA zetten zich in om de overlast door de eikenprocessierups bij Zwollenaren te verminderen. Op een interactieve kaart ziet u de aanpak. Op deze kaart kunt u ook melding maken van de eikenprocessierups en onze acties op uw melding volgen.
Meld een nest
Via onderstaande kaart kunt u een melding doen van de eikenprocessierups. Klik op de kaart en deze opent in een nieuw scherm. Om een melding doen klikt u de betreffende boom aan. ROVA gaat na de melding aan de slag met het weghalen van de rups.
Interactieve kaart bestrijding eikenprocessierups
Open de kaart in een groot scherm
Legenda
Op de kaart staan groene, gele, oranje en rode bomen:
- Groene boom: Bestrijdingsploeg haalt de eikenprocessierups actief weg. Deze boom staat langs druk bezochte plekken zoals belangrijke wandel- en fietsroutes. Op deze boom kunt u geen melding maken.
- Gele boom: De boom staat meestal dicht bij woningen. De eikenprocessierups wordt weggehaald op basis van de meldingen. En wanneer de bestrijdingsploeg in de buurt is.
- Oranje boom: De boom ligt verder van druk bezochte plekken. De oude rupsnesten worden na augustus pas verwijderd. Met borden en spandoeken attenderen wij mensen op de aanwezigheid van de rupsen.
- Rode boom: Deze boom wordt niet behandeld. Het laten zitten van de oude rupsnesten draagt bij aan de toename van natuurlijke bestrijders.
De Zwolse aanpak
We zetten onze middelen in om vooral op druk bezochte plekken de jeukende brandharen te voorkomen. Denk aan speelplekken, kinderdagverblijven, scholen, zwembaden, recreatieplassen of drukke fiets- en wandelroutes. Vanaf mei zuigt een bestrijdingsploeg actief rupsen weg. Met een speciale stofzuiger wordt langs drie vastgestelde routes door de stad tot hoog in de boom een nest opgezogen en vernietigd. Zo hopen we het ontpoppen van de rups te voorkomen en de levenscyclus van eitje-rups-popstadia-vlinder te doorbreken. Bomen buiten deze route worden op basis van meldingen behandeld.
Zwolse aanpak van de eikenprocessierups
Preventief
In Zwolle hebben we afgelopen jaren zeer beperkt gespoten met biologische middelen. Gezien de scherpe monitoring die we hebben op de ontwikkeling van de plaag zien we de plaagdruk sterk afnemen. De Zwolse aanpak werkt goed en dat heeft ertoe geleid er niet meer preventief gespoten wordt om de plaagdruk van de eikenprocessierups te beheersen.
Ecologie versterken
Daarnaast zetten we in op het versterken van de ecologie en biodiversiteit in de stad. Dit doen we door het aanleggen van bloemenweiden en omvormen van gazon tot akkeronkruiden. We maaien de middenberm in de ring rondom de eikenbomen in het najaar niet en planten we extra bloembollen. En onder de eiken maaien we het gazon in het voorjaar niet om de paardenbloem goed tot bloei te laten komen.
En sinds juli 2022 hebben we een aantal vlinderfilterhotels in bomen hangen. Een vlinderfilterhotel wordt gevuld met de rupsnesten met daarin rupsen die aan het verpoppen zijn. In deze nesten zitten vaak ook de insectenlarven van natuurlijke bestrijders zoals sluipwespen en zweefvliegen. De hotels zijn voorzien van kleine uitvlieggaatjes. Door deze gaatjes kunnen natuurlijke bestrijders wel uitvliegen, maar blijft de eikenprocessievlinder na het verpoppen gevangen. Zo zal op deze plekken het aantal natuurlijke bestrijders toenemen terwijl de vlinder bestreden wordt.
Deze maatregelen zorgen voor meer insecten, gaasvlieg en sluipwespen die nodig zijn om de rupsen op natuurlijke wijze te bestrijden. Eén sluipwesp, bijvoorbeeld, bestrijdt in z'n eentje al gauw 1000 rupsen. Door de leefomgeving van deze insecten te verbeteren, kan de processierups al vroeg in het voorjaar worden bestreden op natuurlijke wijze. Een plaag in de natuur ontstaat namelijk wanneer het ecologisch evenwicht verstoord is.
Meer informatie
Voor meer informatie kunt u terecht op de site van de GGD of bij het landelijk kennisplatform processierups.
Veelgestelde vragen
Waarom zijn er in Zwolle zoveel eikenbomen? Kan de gemeente deze niet beter kappen?
De eik is een bijzonder waardevolle boom als het gaat om het leveren van biodiversiteit in de stad. Omdat de eik een oer-Hollandse boom is, kunnen er in een eik wel 500 verschillende soorten insecten leven! Er zijn maar weinig bomen die dat evenaren. Gezien de lage insectenstand in Nederland is het daarom een slecht plan om eiken te kappen. Wel zijn we terughoudend in het aanplanten van nieuwe eiken in grote aantallen. Sinds de essentaksterfte zijn we heel bewust bezig om zoveel mogelijk verschillende bomen aan te planten in de stad en minder van dezelfde soort.
Waarom hangen er geen linten om bomen met eikenprocessierupsen?
In veel eiken zitten rupsen. Het is veel werk om in iedere eik met rupsen een lintje te hangen. In plaats daarvan hebben we de kaart. Die werkt makkelijker. Daarnaast gaan we er vanuit dat iedereen in Zwolle inmiddels bekend is met de mogelijkheid van rupsen in de eik en deze zelf kan herkennen.
Kunnen dieren ook last krijgen van de rups?
Ook dieren kunnen last krijgen van de rups. Vaak is dit te herkennen aan zwellingen op de tong en lippen. De dieren gaan extra speeksel aanmaken en tranen. Honden kunnen slikklachten krijgen en gaan kokhalzen en braken. Bij het zien van de genoemde verschijnselen is een snelle behandeling door een dierenarts belangrijk. Klachten aan de huid zijn zeldzaam, omdat dieren een vacht hebben.
Let goed op waar u loopt met uw dieren en waar u uw hond uitlaat. De in Zwolle aangewezen hondenuitlaatplaatsen zijn opgenomen in de lijst met plekken waar rupsen met voorrang worden weggehaald.
Mag ik zelf een bedrijf inschakelen om rupsen weg te halen?
Als het gaat om bomen die in uw tuin of op eigen grond staan, mag u als eigenaar de rupsen bestrijden en daarvoor opdracht geven aan een bedrijf. Voor bomen die op gemeentegrond staan mag dat niet.
Wat kan ik doen om de eikenprocessierups te bestrijden?
Een plaag in de natuur ontstaat wanneer het ecologisch evenwicht verstoord is. Als bewoner kunt u helpen de ecologie en biodiversiteit rondom eikenbomen te versterken door bijvoorbeeld uw tuin met bloembollen te beplanten en boemenrijke tuin aan te leggen. Dit zorgt voor meer insecten, gaasvlieg en sluipwespen die nodig zijn om de rupsen op natuurlijke wijze te bestrijden.
U kunt ook nestkastjes voor koolmezen en pimpelmezen ophangen aan de gevel van uw woning of in bomen in uw tuin. De mezen eten de rupsjes en vinden van daaruit wel hun weg naar de eikenprocessierups.
Welke plekken behoren tot druk bezochte plekken?
Op de volgende plekken vindt bestrijding met voorrang plaats:
- Schoolpleinen
- Winkelcentra
- Openluchtzwembad
- Drukke fiets- en wandelroutes
- Speelplekken
- Kinderdagverblijven
- Ligweides bij recreatieplassen
- Hondenuitlaatplaatsen
Waarom geeft de gemeente bij het bestrijden voorrang aan risicovolle en drukke locaties?
Er is een moment waarop de overlast het hevigst is. Door de grote hoeveelheid werk tijdens die piek en het tekort aan marktpartijen die op een veilige en deskundige manier kunnen bestrijden richten we ons op dat moment vooral op deze gebieden.
Hoe lang duurt de overlast van de eikenprocessierups?
De rupsen vervellen in een aantal stadia. Zodra de rupsen groter worden krijgen ze de brandharen. In de regel is de overlast in de maanden mei tot en met juli het grootst. In deze periode verblijven de rupsen overdag in de bekende nesten. In augustus gaan de rupsen in de nesten verpoppen om vervolgens in september tot en met oktober uit te vliegen als vlinder. In de nesten die achterblijven, zitten nog steeds brandharen, hoewel de overlast daarvan wel minder is. Maar zolang er nesten in bomen hangen, kunnen die ook overlast veroorzaken.
Waarom is de plaag zo groot?
In Zwolle en de regio om ons heen staan veel eiken. Dat maakt deze regio een aantrekkelijk gebied voor de vlinder. Daarnaast is er sprake van een plaag die ontstaan is als gevolg van klimaatverandering. Het wordt steeds warmer en dat is gunstig voor de rups.
Verder kent de rups weinig natuurlijke vijanden, vooral in de stedelijke omgeving. Ook de weersomstandigheden hebben invloed op de rups. Als de vlinders uitvliegen tijdens een periode van wind en regen verlaagt dat de plaagdruk bijvoorbeeld.
Hoe herken je bomen met eikenprocessierups?
Eikenbomen met eikenprocessierupsen zijn te herkennen aan de specifieke nesten op de stammen of dikke takken.
Waarom wordt het gazon niet gemaaid?
Het gazon onder de eiken wordt in het vroege voorjaar niet gemaaid om zo meer natuurlijke bestrijders van de eikenprocessierups aan te trekken. Met name de paardenbloem is een bloem die vroeg bloeit. Deze vroege voorjaarsbloeier vormt in deze periode een heel belangrijke bron van nectar en stuifmeel voor veel insecten zoals vlinders en bijen. Maar ook voor andere insecten zoals de gaasvlieg en verschillende soorten zweefvliegen. Die laatst genoemde soorten zijn belangrijke natuurlijke bestrijders van de eikenprocessierups.
Waar kan ik zien welke grasvelden als gazon worden beheerd?
Op de kaart die te vinden is op de pagina Maaien kunt u zien waar de grasvelden intensief gemaaid worden. In Zwolle maken we onderscheid in extensief gras (2 keer maaien) en gazon (oftewel intensief gras). De meeste grasvelden onder de eiken worden in de maand april niet gemaaid om de paardenbloem te laten bloeien. De extensieve bermen bloeien vaak later en langer door.
Vanaf wanneer wordt er weer normaal gemaaid?
Nadat de meeste paardenbloemen zijn uitgebloeid, wordt er weer normaal gemaaid. Afhankelijk van het weer is de bloeitijd eerder of later en langer of korter. Dit houden we goed in de gaten zodat we na de bloei weer ‘normaal’ gaan maaien. Het beeld is dus wel anders dan gewend in deze periode.
Wat als er paardenbloemen in mijn tuin komen?
Het kan goed zijn dat de pluis van uitgebloeide paardenbloemen in uw tuin komen. Wij kunnen dat niet tegengaan. Steeds meer bewoners begrijpen het belang van bloeiende planten in de tuin die bijdragen aan het insectenleven. Het gaat namelijk erg slecht met de insecten in ons land, en voor bijvoorbeeld de bestuiving van ons fruit zijn ze van levensbelang. Er zijn al veel bewoners die ook om de bloeiende plantjes in het gazon heen maaien. De paardenbloem is wat dat betreft helemaal niet gek om in het gazon te hebben.