Gedenkteken Kranenburg
Aandacht oorlogsgraven
In de samenleving groeit de behoefte aan meer aandacht voor de oorlogsgraven. In Zwolle zijn de oorlogsgraven verdeeld over meerdere begraafplaatsen (zie hieronder). Op Kranenburg, de grootste gemeentelijke begraafplaats, bevinden zich de meeste oorlogsgraven (51).
Het Voormalig Verzet organiseerde tot en met de derde generatie op 4 mei de Dodenherdenking in Zwolle. Sinds 2011 is dit in goed overleg overgenomen door de gemeente Zwolle. De bloemlegging bij de oorlogsgraven heeft echter geen vervolg gekregen. Een groep vrijwilligers van de Canadese begraafplaats Holten nam in 2020 het initiatief om op Kerstavond lichtjes te plaatsen bij de oorlogsgraven op Kranenburg, Westenholte en Bergklooster.
Het gemeentebestuur van Zwolle vond het daarom passend om op Kranenburg waar de meeste oorlogsgraven zijn een ingetogen gedenkteken te plaatsen, symbolisch voor alle oorlogsgraven in de stad. Het gedenkteken werd op 4 mei 2023 onthuld door burgemeester Peter Snijders en de heer Gerrit Tensen, familie van de twee broers Tensen die voor een verzetsdaad werden gefusilleerd en op Kranenburg zijn begraven.
Met de plaatsing van het gedenkteken is een centrale herdenkingsplek ontstaan die voorziet in een behoefte. Bij het gedenkteken zorgt de gemeente jaarlijks voor bloemen als eerbetoon. In lustrumjaren legt de burgemeester op 4 mei ’s ochtends zelf de bloemen op Kranenburg. De wijkwethouders doen dat op de overige begraafplaatsen. De gemeente zorgt voor het onderhoud van de graven. Ook op de particuliere Begraafplaats Bergklooster is een gedenkteken voor de oorlogsgraven geplaatst in de nabijheid van die graven.
Oorlogsgraven in Zwolle
Bron: Zacht ruste zijn assche. Rapport commissie cultuur-historisch waardevolle graven Zwolle, 2007
- Kranenburg (9 Commonwealh 27 Nederlandse oorlogsgraven en 15 burgergraven)
- Bergklooster (4 Commonwealth en 15 burgergraven)
- Voorst (4 Commonwealth en 1 Nederlands oorlogsgraf)
- Meppelerstraatweg (4 burgergraven)
- Rooms Katholiek (2 burgergraven)
- Joodse begraafplaats (2 burgergraven)
- Windesheim (1 Commonwealth graf)
Gemeentelijk beleid
Bijzondere gebeurtenissen en personen in relatie tot de Tweede Wereldoorlog worden in Zwolle gemarkeerd en herdacht met Stolpersteine, herinneringsplaquettes, monumenten, gedenktekens en straatnamen. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met diverse organisaties in de stad, waaronder scholen, Vereniging Veteranen Zwolle, Collectie Overijssel, de Joodse gemeente en de Commissie Herdenking 15 augustus Zwolle.
De oorlogsmonumenten (negen) zijn geadopteerd door (basis)scholen. Zij organiseren in samenspraak met de gemeente een herdenking bij het eigen monument op de historische datum die aanleiding was voor de oprichting ervan (fusillade, neerstorten vliegtuig etc). Op deze manier blijven datum en verhaal in het collectieve geheugen. Burgemeester en wethouders wonen de diverse herdenkingen in de eigen wijk bij. De gemeentelijke vlaginstructie sluit aan bij de momenten van herdenken en vieren.
Dodenherdenking 4 mei
Waar de centrale Dodenherdenking in de binnenstad massaler wordt, is de tendens dat inwoners op
4 mei ’s avonds in de eigen wijk stilstaan bij de slachtoffers. Door samen bij het monument, het gedenkteken, de plaquette of de oorlogsgraven in de buurt een kleine plechtigheid te organiseren. De gemeente Zwolle faciliteert dit met bijvoorbeeld verkeersmaatregelen. Mensen hebben behoefte aan symboliek en verbinding. De interesse in het verhaal dichtbij is groot.
Centrale oorlogsmonument Ter Pelkwijkpark
Het gemeentelijk zwaartepunt ligt op 4 mei bij het centrale monument Ter Pelkwijkpark waar in nauwe samenwerking met diverse organisaties in de stad álle oorlogsslachtoffers worden herdacht. De (loco)burgemeester en de (loco)Commissaris van de Koning leggen tijdens de plechtigheid samen een krans namens het openbaar bestuur. In principe is het voltallig college van burgemeester en wethouders bij de herdenking aanwezig. Voorafgaand daaraan nemen zij deel aan de Stille Omgang.
Ontwerp, locatie en vlag
Het gedenkteken van de oorlogsgraven op Kranenburg bestaat uit een oplopend plateau van gezoet zwart graniet met de tekst: ‘Voor hen die vielen.1940-1945’, in lijn met de tekst op het centrale oorlogsmonument. Op het plateau kunnen bloemen worden gelegd. Bij het gedenkteken wordt jaarlijks de nationale vlag op 4 mei halfstok en op 5 mei voluit gehangen. In overleg met landschapsbeheer en de beheerder van Kranenburg is gezocht naar een geschikte plek, dichtbij de oorlogsgraven.