Centrale keuken
Nieuwe Markt
Al voor de oorlog was er sprake van schaarste aan producten. Om die reden was al in de jaren 30 een zogenoemd distributiestelsel ontworpen om goederen zo eerlijk mogelijk te verdelen. Dit gebeurde met behulp van bonnen. Zo ging suiker al in 1939 op de bon. Zonder bon waren deze goederen – voedsel, maar ook kleding en schoeisel - niet te koop. Het voorkwam dat prijzen voor de eerste levensbehoefte omhoog zouden schieten, waardoor de producten alleen voor de rijkeren beschikbaar waren.
De schaarste werd in bezettingstijd opgedreven. De Duitsers begonnen vrijwel meteen na 10 mei 1940 voedsel naar Duitsland te vervoeren. Daardoor was men bang dat niet iedereen goed te eten zou krijgen. Daarom werden Centrale Keukens gebouwd, die goed voedsel tegen geringe prijzen verschafte. In Zwolle stond die Keuken op de Nieuwe Markt. Tegen inlevering van wat bonnen en geld kreeg je een portie eten. Er waren zes verschillende menu’s per week. Meestal met aardappelen of bonen en groenten. Vlees was lang niet altijd te krijgen, zeker later in de oorlog niet. Dagelijks haalden een paar honderd Zwollenaren eten in de Centrale Keuken. Toen er aan het eind van de oorlog nog minder eten was, at wel 20% van alle Zwollenaren van de Centrale Keuken: enkele duizenden mensen. Het eten was toen lang niet altijd echt lekker. Het was moeilijk om te koken, omdat er steeds minder gas en vaak helemaal geen elektriciteit was. Hoe smakeloos wij het eten nu zouden vinden, voor velen was eten van de Centrale Keuken een heerlijkheid. 'Ik ruik het nog zo', zei iemand eens. 'Ik at zelfs de porties van mijn broertje en mijn ouders op als ze het niet lustten. Maar ik had dan altijd nog trek. Als ik dan aan mijn moeder een boterham vroeg, zei ze: ' Er is alleen je boterham van morgenochtend. Als je hem nu opeet, heb je morgenochtend niets. ' Het lukte me lang niet altijd tot de volgende morgen te wachten.' Pas in december 1945 is de Centrale Keuken gesloten. Toen kon iedereen weer voldoende eten krijgen. Maar de afschaffing van het distributiestelsel duurde nog enkele jaren.
Janet Dijk en Erna Reuver, ‘De Centrale Keuken te Zwolle 1941-1945’ in: Als een strootje in de maalstroom. Zwolle tijdens de tweede wereldoorlog, J. Hagedoorn ea ed. (Zwolle 1985) 126-144
foto HCO
