Cognitieve of verstandelijke beperking
Iemand met een verstandelijke beperking heeft een beperking in het intellectueel functioneren. Dit kan gepaard gaan met beperkingen in de sociale (zelf)redzaamheid. De groep mensen met een verstandelijke beperking is zeer divers. Ernst en oorzaak van de beperking kunnen verschillen, evenals de leeftijd waarop het zich manifesteert en de bijkomende problemen.
Een verstandelijke beperking loopt uiteen van een laag IQ tot autisme, in alle vormen waarin zich dat voordoet. Van dementie tot hersenletsel tot ADHD. In een ruime opvatting kunnen ook jonge kinderen eronder vallen; zij kunnen bijvoorbeeld niet lezen en niet goed het verkeer inschatten.
Mede daardoor is het moeilijk om specifieke richtlijnen te geven voor de inrichting van de openbare ruimte. Er is ook nog weinig onderzoek gedaan naar de eisen aan de inrichting van de omgeving. Voor zover er aanbevelingen zijn, hebben die vooral betrekking op de woonomgeving, op gebouwen en eventueel de bijhorende buitenruimte. Aanbevelingen die daaruit naar voren komen zijn dan ook niet altijd direct te vertalen naar openbare ruimte.
Er zijn wel enkele algemene inrichtingseisen. Deze gelden voor een goed ingerichte omgeving in het algemeen; zorg voor een overzichtelijke, begrijpelijke en veilige openbare ruimte.
Eenduidig
Zorg ervoor dat de stad begrijpbaar is door eenduidige bebording en heldere systemen. Des te beter de stedelijke structuur te doorgronden is, des te beter zullen de mensen met met een verstandelijke beperking er de weg vinden.
Voorspelbaar
In het verlengde van eenduidigheid, probeer verrassingen zoveel mogelijk te voorkomen. Zo kan plotselinge verandering op straat door bijvoorbeeld werkzaamheden voor mensen met een verstandelijke beperking belastend zijn: ze kunnen het overzicht kwijtraken. Hou hier rekening mee en denk na over oplossingen zoals (tijdelijke) bewegwijzering.
Niet te druk
In de binnenstad wil je natuurlijk het liefst zoveel mogelijk mensen trekken. De meeste mensen met een verstandelijke beperking zullen tijdens de drukste winkeltijden de stad vermijden. Maar door drukke winkelstraten in ieder geval qua inrichting te vereenvoudigen, maak je het aantrekkelijker.
Groen
Groen zorgt voor rust in de stad en wordt door mensen met een verstandelijke beperking als zeer positief ervaren.
Geluid
Geluid is een sterke prikkel die kan zorgen voor onrust. Geluidswerende oplossingen kunnen de beleving van de stad sterk verbeteren.
Kleur
Kies voor natuurlijke kleuren; drukke kleuren – bijvoorbeeld die van reclame – zorgen voor extra prikkels.
Bereikbaar
Een goede bereikbaarheid, met name met het openbaar vervoer en fiets, is voor mensen met een verstandelijke beperking van grote waarde. Maak herkenbare hoofdstructuren tussen bijvoorbeeld treinstation en binnenstad.
Dementie
Een bijzondere groep is die van mensen met dementie. Door de vergrijzende samenleving zullen er steeds meer mensen met dementie zijn. Deze mensen beleven de omgeving anders: een veilige omgeving kan voor hen onveilig overkomen. Dit levert veel stress op waardoor ze onvoorspelbaar kunnen reageren.
Het belangrijkste voor mensen met dementie is duidelijkheid. Maak gebruik van herkenbare markering voor stoepen en straten, waarbij het voetpad duidelijk gescheiden is van de weg. Zorg ook voor voldoende rustpunten.