Maakbaarheid

Voor verschillende sporen hebben we valuecases opgezet om te berekenen wat een realistische besparing zou zijn. Ondanks onze inzet hierop, bleek het aantal variabelen en onzekerheden te groot voor een realistisch beeld.  Als we niet uit zouden gaan van de maakbaarheidsgedachte, zouden we aan geen enkele verandering beginnen. Een gezond optimisme is daarom nodig, maar enige realiteitszin ook. 

We hadden aan de voorkant meer tijd kunnen nemen om aan de probleemanalyse te besteden. Dat had mogelijk meer realisme in doelstellingen met bijbehorend tijdspad gebracht. Het had geholpen om de randvoorwaarden beter in te schatten en te faciliteren. Aan de andere kant is het een illusie om te denken dat alles vooraf te voorspellen is in de complexiteit van het Sociaal Domein. Wel is het nodig om uit te gaan van een hypothese die we onderweg blijven toetsen en bijstellen. 

Uitdagende en helpende factoren en aanbevelingen

De onderlinge verbanden in het sociaal domein zijn groot. Hierdoor zijn interventies niet losstaand. Ze veroorzaken geregeld ‘waterbedeffecten’. Een actie op één onderdeel binnen het Sociaal Domein heeft altijd een (neven)effect op andere onderdelen. 

• Dit vraagt om sterke probleemanalyse en het uitwerken van realistische interventies aan de hand van beleidstheorieën waarbij rekening wordt gehouden met de brede effecten binnen het Sociaal Domein. Deze beleidstheorieën kunnen onderweg worden getoetst en bijgesteld aan de hand van de praktijkervaringen die worden opgedaan. Want lang niet alles is voorspelbaar, maar met onze verbeterde monitoring zijn ontwikkelingen wel veel beter te volgen.  

Systeemveranderingen zijn behoorlijk maakbaar maar uiteindelijk willen we ook een verandering in gedrag. Gedragsveranderingen vragen veel tijd en energie en zijn minder makkelijk te beïnvloeden. 

• Gedragsveranderingen vragen meer tijd. Bij onszelf en bij onze partners. Voorspelbaarheid is daarin een belangrijke factor. Zorg dat partners tijdig weten wat ze kunnen verwachten, wat hun rol is en wie welke verantwoordelijkheid heeft voor de gedragsverandering en nieuwe werkwijze.  
• Maak een gedragsverandering expliciet; wat betekent dit in de praktijk? Welke uitdagingen voorzien we aan de voorkant en hoe kunnen we die zo veel mogelijk faciliteren?  

We hadden onderweg te maken met verschillende onverwachte externe ontwikkelingen die invloed hadden in de stad zoals Corona en de toename van vluchtelingen.  

• Het is belangrijk om de opdracht/ opgave aan de hand van actuele ontwikkelingen te blijven herijken. En waar nodig bij te stellen om verwachtingen realistisch te houden en waar nodig prioriteiten te verschuiven om zo de fasering aan te passen. 

Er waren bij de start van de hervormingsagenda besparingen afgesproken. Het waren geen bezuinigingen, maar ze zouden het gevolg moeten zijn van andere interventies en werkwijzen. Deze besparingen werden echter wel al lineair verwerkt in de begroting en werden daarmee een nieuwe werkelijkheid.  

• Maak duidelijke keuzes tussen besparingen of bezuinigingen. Als de behoefte is: controle over de uitgaven, dan is bezuiniging een realistisch middel. Daar horen ook duidelijke keuzes bij over wat we wel of niet meer gaan doen. Besparingen zijn het gevolg van (inhoudelijke) interventies. Daarmee zijn ze minder voorspelbaar, maar ze voorkomen dat je scherpe keuzes hoeft te maken over wat je niet meer gaat doen. Een bijkomend voordeel is dat de inhoud leidend blijft.  

We zien dat met het verbeteren van de monitoring veel cijfers tot onze beschikking hebben om te volgen. Cijfers vertellen alleen niet het hele verhaal. Het zijn en blijven slechts indicatoren van de gewenste beweging. Geen doelen op zich. 

• Maak gebruik van cijfers, maar lees ze altijd in de context. Pas op met het stellen van cijferdoelen, omdat veranderende externe ontwikkelingen daar invloed op kunnen hebben waardoor ze een andere betekenis krijgen. Juist de combinaties van cijfers met verhalen van partners en inwoners en actie-onderzoek zoals bij reflexieve monitoring geven een meer volledig en realistisch beeld.