Vondst van de Maand: Een faience bordje met initialen Willem IV

Tijdens archeologisch onderzoek in 2001 en 2002 op het terrein van de voormalige havezate Werkeren is in de grachtvulling een bordje van faience aangetroffen. Alhoewel het bordje niet compleet is teruggevonden zijn de letters, die als versiering op het bordje zijn aangebracht, wel te herleiden. Het betreft namelijk de volgende letters W (K) H F O P V O R. Dit staat voor Willem Karel Hendrik Friso Prins van Oranje (Rex) ofwel erfstadhouder Willem IV.

Prins van Oranje

Willem Karel Hendrik Friso werd vanwege het overlijden van zijn vader bij zijn geboorte in 1711 benoemd tot stadhouder van Friesland. De andere gewesten bevonden zich in het tweede stadhouderloze tijdperk. In 1729, op Willems 18de verjaardag, werd hij officieel stadhouder van Leeuwarden maar inmiddels ook van Drenthe, Groningen en Gelderland. Het stadhouderloze tijdperk eindigde met de invasie van het Franse leger in 1747. Vanwege de aanhoudende dreiging in verband met de Oostenrijkse successieoorlog (1740-1748) werd Willem Karel Hendrik Friso als stadhouder van de Republiek der Nederlanden en dus van alle gewesten aangesteld. Door zijn verre connectie met Willem van Oranje (via overgrootouders gelieerd) was hij een afstammeling van de Vader des Vaderlands en daarmee Prins van Oranje. Het was Willem die ervoor zorgde dat de functie omgezet werd naar een erfelijke functie zodat zijn zoon Willem Batavus (geboren in 1748) hem en zijn generaties erna op zouden kunnen volgen. Willem overleed al in 1751 en werd opgevolgd door zijn zoon stadhouder Willem V van Oranje-Nassau.

Datering bordje

Vanwege de afbeelding van Willem IV zou je verwachten dat het bordje dateert uit de regeerperiode van Willem IV, dus van 1747 tot 1751. Toch wordt het bordje gedateerd in het laatste kwart van de achttiende eeuw. Dit heeft te maken met de strijd die dan in de Republiek gaande is tussen de patriotten en de orangisten. De orangisten waren voor het behoud van de stadhouder en de patriotten eisten meer vrijheid, gelijkheid en inspraak in het bestuur. Aardewerk met de afbeelding en/of initialen van Willem IV komt dan ook niet vaak voor. De bewoners van de havezate Werkeren hadden, vanwege het bezit van dit bordje, een duidelijke voorkeur. 

Kom kijken!

De Vondst van de Maand is te zien in de Erfgoedhotspot in ANNO Stadsmuseum Zwolle! Meer weten? Bezoek dan de website van het museum: www.anno.nl.

Afbeeldingen
Afb. 1 Faience bordje met initialen W K H F O P V O R (Erfgoed gemeente Zwolle)
Afb. 2 Postuum portret van Willem IV (1711-1751) door Jacques-André-Joseph Aved (Mauritshuis, Den Haag)
Afb. 3 Bord met een portret van prins Willem IV, ca. 1790 (Museum Prinsenhof Delft)