Het Karel V - Huis

Het Karel V - Huis

Sassenstraat 33 in Zwolle staat bekend als het Karel V-Huis. Het huis maakt deel uit van het middeleeuwse Hof van Ittersum. Dit hof was één van de grootste en belangrijkste laatmiddeleeuwse stadsgebouwen in Zwolle. Het gebouw was vanaf de veertiende eeuw tot 1736 de ‘huysinge’ van de adellijke familie van Ittersum. 

Pronkgevel

Het oudste deel van het huis stamt uit ongeveer 1383 en werd gebouwd door Roelof van Ittersum. Hij was kort daarvoor benoemd tot bisschoppelijk rentmeester van Salland. Omstreeks 1435 breidde zijn zoon Johan van Ittersum, burgemeester van Zwolle, het gebouw uit met een groot zaalgebouw. In 1571 gaf Anna van Westerholt, de weduwe van Wolf van Ittersum, opdracht tot een verbouwing van het hof. Daarbij werd een kamer aan de Sassenstraat toegevoegd die werd voorzien van de indrukwekkende pronkgevel die nog steeds zo kenmerkend is voor het gebouw.

Naam

De naam van het monument is afgeleid van de rijkversierde cartouche - een omlijsting - in de geveltop waarin het gekroonde hoofd van Keizer Karel V centraal staat. De keizer overleed in 1558. Anna van Westerholt, degene die de gevel liet bouwen, was de dochter van Borchard van Westerholt. Hij was de drost van Vollenhove. Borchard was een toegewijd dienaar van de landheer. Mogelijk was dat voor haar de aanleiding om het gekroonde hoofd van de keizer in de gevel aan te brengen. 

Pronkgevel 

De gevel van het Karel V-Huis is een pronkstuk. Het is één van de best bewaarde vroegrenaissancegevels in Nederland. De gevel bestaat uit baksteen met natuurstenen speklagen van zandsteen. Alleen in de geveltop is het metselwerk zichtbaar. De gevel is samengesteld met pilasters (halve pilaren). Boven elke verdieping is een horizontale band met beeldhouwwerk, zoals leeuwenkoppen, fabelwezens en een golvend meandermotief. Op de geveltop zijn onder andere twee gevleugelde griffioenen (dit is een fantasiedier uit leeuw, adelaar en paard) zichtbaar. De voetstukken of basementen van de onderste pilasters tonen reliëfvoorstellingen van satyrs met blaaspijpen rond een vaas. Satyrs zijn vrolijke en ondeugende boswezens uit de Griekse mythologie. 

Spectaculair

Bij de restauratie in 2009 werd onder afgebrokkelde stuclagen een zestiende-eeuwse wandschildering ontdekt. Dergelijke schilderingen zijn uiterst zeldzaam in Nederland. Nader onderzoek door kleurhistoricus Bert Jonker bracht de oorsprong van de wapenschilden en familienamen aan het licht. De wapenschilden en familienamen op de schilderingen bleken afkomstig van de voorouders van Wolf van Ittersum. Hij was getrouwd met Anna van Westerholt. Zij liet als zijn weduwe het huis met de bijzondere gevel bouwen. Rechts van deze wandschildering zijn nog vaag een paar aftekeningen van een soortgelijk bord te zien. Waarschijnlijk stonden op dit bord de voorouders van Anna. Dankzij twee luikkastjes in de wandbespanning zijn de geconserveerde wandschilderingen nu weer zichtbaar.

Afbeeldingen
Afb. 1 De pronkgevel (Arjan Bronkhorst)
Afb. 2 Het gekroonde hoofd van Keizer Karel V (Arjan Bronkhorst)
Afb. 3 De wandschildering met wapenschilden en familienamen (Bert Jonker)