De ‘Onder de bogen’ van Aldo van Eyck en Theo Bosch

De ‘Onder de bogen’ van Aldo van Eyck en Theo Bosch

Eind jaren zeventig van de vorige eeuw kwamen busladingen met architecten, stedenbouwers en architectuurhistorici naar Zwolle om het pas opgeleverde woningbouwproject ‘Onder de Bogen’ van Aldo van Eyck en Theo Bosch te bezoeken en te bewonderen. Een halve eeuw later is nog steeds duidelijk dat het complex uit 1974-1975 een bijzonder project uit de Post 65 periode is. 

Menselijke maat

In de noordwesthoek van de historische binnenstad had een behoorlijke kaalslag plaatsgevonden. Aldo van Eyck (1918-1999) en Theo Bosch (1940-1994) werden door het stadsbestuur gevraagd om hier een stadsvernieuwingsproject vorm te geven. De woonfunctie in de binnenstad moest weer belangrijk worden. In zes maanden ontwierp voornamelijk Theo Bosch zowel het stedenbouwkundig plan als de architectuur. In reactie op het rigide en grootschalige modernisme kreeg het zoeken naar de menselijke maat in de stedenbouw en architectuur meer aandacht. 

In mei 1974 werd begonnen met de bouw van 75 woningen en 21 winkelruimten rondom hofjes en smalle straten, waarbij in hoofdzaak de rooilijnen van de oude stad werden gerespecteerd. Het oude stratenpatroon is dan ook deels hersteld. Het project kreeg het officiële predicaat experimenteel. 

Van Eyck en Bosch hadden in Amsterdamse Nieuwmarktbuurt bewezen dat in de binnenstad ook kleinschalige projecten konden worden gebouwd, die toch een behoorlijke hoeveelheid woningen konden herbergen.

Atmosfeer

Typisch voor de stadsvernieuwing uit de jaren 70 zijn de sobere bakstenengevels die aansluiten bij de historische pakhuisgevels zonder deze exact te kopiëren. De woningen worden bekroond door een mansardekap met bitumineuze dakbedekking. De binnenterreinen waar ook de parkeergelegenheid is, zijn semiopenbaar. Ze kunnen gewoon worden betreden, maar ademen desondanks wel een privé atmosfeer. Behalve Nederlandse binnensteden zijn voor de architecten ook de mediterrane nederzettingen met hun grote dichtheid, menging van functies en labyrintische structuur, een bron van inspiratie. 

Dierbaar

Het polytechnisch tijdschrift wijdt in 1976 een artikel aan het plan van Van Eyck en Bosch. Dit artikel wordt als volgt besloten. ‘De belangrijkste kwaliteiten van het plan blijven echter de fijnschalige stedenbouwkundige oplossingen met bijna extreem hoge woondichtheid rond met name de Bitterstraat. Verder zijn de ontwerpers erin geslaagd opnieuw een stuk bergzaamheid te realiseren zoals we die in de beste voorbeelden van onze steden vinden. De ontwerpers hebben in dit plan een stuk vakliefde geïnvesteerd, dat de nu gebouwde woonomgeving teruggeeft. Zo ontstond een nieuwgebouwd stukje Zwolse binnenstad dat de bewoners dierbaar kan worden.’ En met dat laatste had de schrijver een vooruitziende blik.

Afbeeldingen
Afb. 1 Het complex (afbeelding Erfgoed gemeente Zwolle)
Afb. 2 Boekwerkje over het plan met de titel ‘Opnieuw wonen in de binnenstad’ (afbeelding Erfgoed gemeente Zwolle)